استان خراسان به مرکزیت شهر مشهد، تا سال ۱۳۸۳ با مساحتی معادل ۳۱٬۳۳۵ کیلومتر مربع، وسیع‌ترین استان ایران بود که حدود یک پنجم مساحت کل ایران را تشکیل می‌داد. این استان پس از سال ۱۳۸۳، به سه استان خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند، خراسان رضوی به مرکزیت مشهد و خراسان شمالی به مرکزیت بجنورد تقسیم شد. واژه‌ی رضوی در نام این استان، به مقبره‌ی حضرت علی‌ابن موسی الرضا (ع) در شهر مشهد اشاره دارد. خراسان رضوی از ۲۸ شهرستان، ۷۰ بخش و ۱۶۴ دهستان تشکیل شده است.
موقعیت شهر مشهد روی نقشه
شهر مشهد به واسطه‌ی وجود حرم مطهر امام هشتم شیعیان، به پایتخت فرهنگی ایران بدل شده است. رونق تمامی فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی این شهر مدیون میزبانی امام مهربانی‌ها، امام رضا علیه‌السلام است. در این مقاله تصمیم داریم به مطالبی از شهر مشهد بپردازیم که در مقالات دیگر کمتر به آن پرداخته شده است. شاید با این راهنما بتوانیم خدمتی به زائران شهر مشهد مقدس کرده باشیم. برای سفر به مشهد می‌توانید با هواپیما، قطار، اتوبوس و یا وسیله‌ی شخصی اقدام به سفر کنید.
برای شروع می‌توانید در هر زمان و هر مکانی از طریق سایت تلویزیون رضوی، به زیارت مجازی امام رضا (ع) بپردازید و ضریح امام هشتم (ع) را به صورت زنده مشاهده کنید.
وضعیت آب و هوا
شهرستان‌های مختلف استان خراسان رضوی آب‌وهوای گوناگونی دارند. بعضی از شهرستان‌های مرتفع از بارندگی بیشتری برخوردارند، اما در مجموع استان خراسان، استانی معتدل و خشک است. در سال‌های اخیر به علت مصرف بالای آب، کل استان و به ویژه شهر مشهد در معرض خشکسالی قرار گرفته است. این مسئله تا جایی پیشرفته که گاهی آب سطح شهر جیره‌بندی می‌شود. خوشبختانه در سه سال گذشته با تمهیداتی که اندیشیده شده، مشکل کمبود آب شهر برطرف شده است.
زائران و مسافران حرم امام رضا (ع)، در تمامی فصول سال به شهر مقدس مشهد مراجعه می‌کنند. در ایام برگزاری مراسم عزاداری سالار شهیدان، وفات امام رضا (ع) و همچنین تعطیلات عید نوروز، شهر مشهد شلوغ‌ترین ایام سال را تجربه می‌کند. سالانه بالغ بر ۳۰۰ میلیون زائر به مشهد مقدس سفر کرده و به زیات ثامن‌الحجج، حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) می‌آیند.
هزینه های اصلی
پیش از سفر باید برآوردی نسبت به هزینههای سفر داشته باشید. مهم‌ترین هزینههای سفر عبارتند از هزینه‌ی اقامت، هزینه‌ی حملونقل، هزینه‌ی خورد و خوراک، هزینه‌ی خرید و هزینه‌ی بلیط اماکن تاریخی یا تفریحی. از آنجایی که در سال‌های اخیر شهر مشهد به جز جنبه‌ی زیارتی، جنبه‌ی سیاحتی نیز پیدا کرده است، باید اطلاعات کامل‌تری در مورد این شهر کسب کنید تا سفر پربارتری داشته باشید.
اطلاعات اقامت
حرم مطهر امام رضا علیه السلام در نیمه شرقی شهر مشهد واقع شده است و چهار خیابان اصلی نواب صفوی، طبرسی، امام رضا و شیرازی به این حرم منتهی می‌شوند. هزینه‌ی اسکان با توجه به میزان فاصله از حرم مطهر و تسهیلات ارائه شده، متغیر خواهد بود. پنج انتخاب مختلف برای اسکان در شهر مشهد برای زائرین فراهم شده‌است که عبارتند از:
۱. کمپ زائر: هشت مرکز اسکان موقت برای استقبال از کسانی که قصد اقامت در هتل یا مسافرخانه را ندارند در شهر تعبیه شده است. این مراکز امکانات اولیه اسکان موقت را دارند و مسافران می‌توانند برای مدت کوتاهی در این مراکز اقامت کنند. برای مشاهده‌ی لیست کمپ‌های زائر به سایت شهرداری مشهد مراجعه کنید.
۲. پایگاه اسکان فرهنگیان: اگر همراه فرهنگیان محترم در حال سفر هستید، می‌توانید با ارائه‌ی کارت شناسایی، از این مراکز اقامتی استفاده کنید. البته توجه داشته باشید که در ایام شلوغ، معمولا این مراکز پر از جمعیت هستند. لیست پایگاه‌های اسکان فرهنگیان را در سایت شهرداری مشهد مشاهده کنید.
۳. مهمانپذیر: بیش از ۲۰۰ مهمانپذیر در شهر مشهد مشغول فعالیت هستند. هر کدام از آنها با توجه به ظرفیت و خدمات ارائه شده قیمت مشخصی دارند. برای مشاهده‌ی لیست مهمانپذیر های شهر مشهد، به سایت شهرداری مشهد مراجعه کنید.
۴. هتل آپارتمان: بیش از ۲۹۰ هتل آپارتمان در شهر مشهد مشغول ارائه خدمات به زائرین حرم رضوی هستند. شما می‌توانید با توجه به علاقه‌ی خود هریک از هتل آپارتمان‌های لیست را انتخاب فرمایید. در سایت شهرداری مشهد آدرس تمامی آنها در کنار نام‌شان مشخص شده است.
۵. هتل: نزدیک به ۱۵۰ هتل با درجه‌ی کیفی بین ۲ تا ۵ ستاره در مشهد وجود دارد. بهترین هتل‌های مشهد معمولا در خیابان امام رضا (ع) واقع شده است. خیابان امام رضا در ضلع جنوبی حرم قرار دارد و در انتها به پایانه‌ی مسافربری ختم می‌شود. برای مشاهده‌ی آدرس و شماره تلفن هریک از هتل‌ها به سایت شهرداری مشهد مراجعه کنید. با یک جستجوی ساده می‌توانید سایت‌های رزرو اینترنتی هتل در مشهد را بیابید و قبل از مشرف شدن به شهر مشهد، هتل مورد نظرتان را رزرو نمایید.
اطلاعات حمل و نقل
شهر مشهد سامانه‌های حملونقل مناسبی دارد. در مشهد می‌توانید با استفاده از مترو با هزینه‌ی ۵۰۰ تومان، اتوبوس با هزینه‌ی ۳۰۰ تومان، خطوط تندرو با هزینه‌ی ۳۰۰ تومان و تاکسی با هزینههای متغیر در سطح شهر تردد کنید. خطوط مترو از ۶ صبح تا ۱۰ شب فعال است. برخی از اتوبوس‌های منتهی به حرم امام رضا (ع) نیز به صورت ۲۴ ساعته مشغول خدمات‌رسانی هستند. اگر با ماشین شخصی به شهر مشهد سفر کرده‌اید، می‌توانید از پارکینگ‌های عمومی سطح شهر برای پارک طولانی مدت ماشین استفاده کنید. همچنین نقشه‌ی با جزئیات مشهد را می‌توانید دانلود کنید.
شهرداری شهر مشهد برای رفاه حال زائرین، نرم‌افزار بسیار کارآمدی را تولید کرده که باب میل مسافران است. در این نرم‌افزار که با نام نقشه‌ی ترافیکی شهر مشهد معرفی شده است، با مشخص کردن مبدا و مقصد و وسیله مورد نظر برای حملونقل، به سادگی می‌توانید بهترین راه را برای رسیدن به مقصد پیدا کنید. این نرم افزار نقشه کل شهر مشهد را به صورت آفلاین در خودش جای داده است. همچنین وضعیت آنلاین ترافیک در هنگام اتصال گوشی به اینترنت قابل مشاهده بوده و مسیریابی هوشمند این نرم‌افزار از بهترین قابلیت‌های کاربردی آن است. توصیه می‌کنیم حتما قبل از سفر به شهر مشهد این نرم‌افزار ار نصب کنید.
اطلاعات خورد و خوراک
بیش از ۴۰ بازار میوه و تره‌بار و ارزاق عمومی زیر نظر شهرداری مشهد دایر شده و با قیمت‌های مناسب مشغول ارائه‌ی محصولات است. لیست این مراکز را می‌توانید در سایت شهرداری مشهد مشاهده کنید.
شهر مشهد به واسطه‌ی حضور پرشمار مسافران مختلف، رستوران‌های بسیاری دارد. از رستوران‌های لوکس داخل شهر گرفته تا کافه باغ‌های اطراف شهر که هر کدام مشتری خاص خود را دارد. از فست‌فود گرفته تا غذاهای سنتی و اروپایی، همه‌ی سلیقه‌ها می‌توانند بهترین رستوران‌ها را در مشهد پیدا کنند. برای پیدا کردن غذاخوری‌های بین‌المللی و معروف مشهد می‌توانید از اپلیکیشن موبایلی یا سایت foursquare استفاده کنید. به‌جز این سایت، سایت بسیار جالبی با اسم کجا خوبه طراحی شده است که لیست جامعی از رستوران و فست‌فودهای شهر را همراه با لیست قیمت و نظرات دیگران در اختیار شما قرار می‌دهد. با استفاده از این دو منبع خوب، می‌توانید نزدیک‌ترین و بهترین رستوران مد نظرتان را پیدا کنید.
یکی از غذاهای مخصوص شهر مشهد شله مشهدی است. اگر در ایام تاسوعا، عاشور و یا اربعین حسینی به شهر مشهد سفر کنید، می‌توانید در مجالس عزاداری امام حسین این غذا را که معمولا به صورت نذری طبخ می‌شود، میل کنید.
اطلاعات خرید
در شهر مشهد بیش از ۳۰ بازار تجاری بزرگ وجود دارد. مراکز نزدیک به حرم همچون بازار رضا و بازار مرکزی برای بسیاری از زائران نام‌های آشنایی هستند. در چند سال اخیر هایپر مارکت‌ها و مراکز بزرگ تجاری بسیار زیادی در نقاط مختلف شهر ساخته شده است که هر کدام از آنها می‌تواند به عنوان مرکزی برای خرید سوغاتی یا خرید شخصی تلقی شود. در میان مراکز خرید برج آلتون و مرکز خرید آرمان از مدرن‌ترین مراکز به حساب می‌آیند و بازار سرشور نیز قدیمی‌ترین بازار لیست محسوب می‌شود.
اگر در اطراف حرم مطهر سکونت دارید، مراکز خرید واقع در خیابان‌های امام رضا و ۱۷ شهریور بهترین انتخاب برای خرید سوغاتی هستند. بازار رضا، مجتمع تجاری آسمان و دیگر مجتمع‌های اطراف میدان ۱۷ شهریور انواع و اقسام سوغاتی‌های مورد نیاز زئران را ارائه می‌کنند. در نقاط دیگر شهر، مراکز تجاری الماس شرق، وصال، پروما، ویلاژتوریست و آلتون انتخاب های مناسبی هستند.
شهرداری شهر مشهد نرم‌افزار واقعیت افزوده‌ای با نام «کجا» تولید کرده است که می‌تواند یاری‌گر مسافران باشد. با استفاده از تکنولوژی واقعیت افزوده می‌توانید اطلاعاتی بیش از اطلاعات حواس پنجگانه خود از محیط پیرامون‌تان کسب کنید. این نرم‌افزار در جهت شناسایی محیط شهر مشهد به زائرین و مجاورین خدمت می‌رساند.
اطلاعات خرید بلیط مراکز فرهنگی
بسیاری از هنرمندان کشور اصلیتی مشهدی دارند؛ از استاد شجریان گرفته تا داریوش ارجمند و رضا کیانیان. بنابراین هنر و فرهنگ برای مردمان این شهر جایگاه ویژه‌ای دارد. اگر اهل تئاتر یا سینما هستید، می‌توانید در مدت اقامت‌تان در شهر مشهد از این تفریحات فرهنگی استفاده کنید. پردیس سینمایی هویزه و سینما آفریقا برای تماشای فیلم بهترین انتخاب هستند. همچنین سالن‌های نمایش شمایل و امام رضا(ع) میزبان دوستداران تئاتر خواهند بود.
در کنار سینما و تئاتر، مشهد موزه‌های زیبایی دارد. بزرگترین موزه‌ی شهر مشهد، موزه‌ی آستان قدس رضوی واقع در حرم مطهر است. مجموعه موزه‌های آستان قدس رضوی با بیش از یک میلیون بازدیدکننده در سال، یکی از بزرگترین و غنی‌ترین موزه‌های ایران است. برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت موزه‌های آستان قدس سر بزنید.
اطلاعات مراکز تفریحی و گردشگری
شهر مشهد تعداد زیادی مرکز گردشگری تاریخی دارد. نقاط دیدنی شهر مشهد به قدری زیاد است که باید در مقاله‌ای جداگانه به بررسی آنها بپردازیم. در ادامه مهم ترین آنها را باهم مرور می کنیم.
بدون شک، حرم مطهر امام رضا (ع) اولین و مهم‌ترین مرکز گردشگری شهر مشهد است. در حقیقت شهر مشهد به واسطه‌ی حضور امام هشتم به مشهد امروزی تبدیل شده است. همانطور که پیش‌تر اشاره شد، حرم علی‌ابن موسی الرضا (ع) درنیمه‌ی شرقی شهر قرار دارد. زائران حضرت می‌توانند با تاکسی یا اتوبوس به حرم مطهر دسترسی داشته باشند. همچنین با خطوط مترو می‌توان در ایستگاه میدان بسیج پیاده شد و پس از آن از طریق خیابان امام رضا به حرم مشرف شد.
مجموعه فرهنگی باغ آرامگاه فردوسی در ۲۰ کیلومتری شمال غربی شهر مشهد، در مسیری منشعب از راه عمومی مشهد به کلات نادری، نزدیک به شهر تاریخی طابران و بقعه‌ی تاریخی هارونیه قرار دارد. روستای پاژ، زادگاه فردوسی، که امروزه فاز نامیده می‌شود در ۲۸ کیلومتری شرق آرامگاه فردوسی قرار دارد. هرچند از جادهی كناری آرامگاه فردوسی در توس نيز می‌توان با طی مسافتی حدود شش كيلومتر، به‌شكل غيرمستقيم به اين روستا رسيد.
آرامگاه نادرشاه بنایی است در مجموعه باغ موزه نادری در شهر مشهد که به یادبود نادرشاه افشار در سال ۱۳۴۲ خورشیدی توسط هوشنگ سیحون طراحی و ساخته شده است. ساختمان آرامگاه نادر شاه از قسمت مرکزی که محل تدفین نادرشاه است و دو تالار موزه تشکیل شده است که یکی از آنها موزه اسلحه دوره‌های مختلف تاریخ ایران و دیگری موزه اسلحه و آثار مربوط به دوران نادرشاه را نمایش می‌دهد. آرامگاه کنونی نادرشاه در ضلع شمال غربی چهارراه شهدا واقع شده است که پس از آرامگاه امام رضا (ع)، مهم‌ترین مکان گردشگری و تاریخی داخل شهر مشهد تلقی می‌شود. این بنا در باغی به مساحت ۱۴۴۰۰ متر مربع ساخته شده است. آرامگاه شامل سکویی دوازده پله‌ای، محل گور، پوششی خیمه مانند بر روی قبر، سکویی مرتفع در مجاور قبر با مجسمه نادرشاه سوار بر اسب و سه تن دیگر در پی او، یک غرفه فروش کتاب و دو تالار برای موزه است.
خواجه ربیع
مقبره خواجه ربیع مربوط به دوره صفوی است و در انتهای خیابان خواجه ربیع مشهد واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره‌ی ثبت ۱۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بنا به توصیه‌ی شیخ بهایی توسط شاه عباس صفوی در نیمه اول قرن هجری ساخته شده است.
خواجه ربیع در سال‌های پایانی عمرش ساکن شهر نوغان (مرکز ولایت توس در آن زمان) شد و بالاخره در سال ۶۳ ه. ق درگذشت و در یک فرسنگی شمال نوغان دفن شد. مشهور است که امام رضا (ع) هنگام سفر به خراسان در سال‌های ۲۰۰ تا ۲۰۳ ه. ق قبر خواجه را زیارت کرده است.
خواجه اباصلت
ابوصلت عبدالسلام بن صالح حجازی هروی مشهور به خواجه اباصلت، اهل هرات (یکی از ولایات افغانستان) یکی از یاران امام رضا (ع) بود و کتاب وفاه‌الرضا را تالیف کرده است. او یکی از نزدیک‌ترین یاران امام رضا (ع) بود و نزد وی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود. وی در ۱۷ شوال سال ۲۰۷ هجری قمری (۴ سال پس از امام رضا (ع)) در خراسان درگذشت. آرامگاه خواجه اباصلت در جنوب شرقی و در ۱۴ کیلومتری شهر مشهد واقع است. بنای اصلی بقعه چهار ضلعی است و از هر سو به وسیله‌ی چهار در به بیرون مرتبط می‌شود. تزئینات کاشی هفت رنگ، دو رواق مستطیلی شکل و آینه‌کاری‌های این بنا زیبا و دیدنی است.
طرقبه و شاندیز
منطقه‌ی تفریحی طرقبه و شاندیز که در غرب شهر مشهد واقع شده، یک مکان بسیار مناسب برای گذراندن یک روز زیبا همراه با خانواده و لذت بردن از طبیعت است. ارتفاعات سرسبز و چشم‌اندازهای زیبای روستاهای این منطقه، هر مسافری را به سوی خودش می‌کشد. در کنار زیبایی‌های طبیعی، این منطقه رستوران‌های زبان‌زدی نیز دارد. خواستگاه شیشلیک شاندیز را می‌توانید در رستوران‌های این منظقه جستجو کنید. در اطراف شهر مشهد غارها و دریاچه‌های بسیار زیبایی وجود دارد که در مقالاتی جداگانه باید به آنها پرداخت.
پارک های آبی
چهار پارک آبی بزرگ در شهر مشهد میزبان مشتاقان ورزش‌های آبی است. اولین پارک آبی با نام سرزمین موج‌های آبی در انتهای خیابان اندیشه تاسیس شد. دومین آنها با نام پارک ساحلی آفتاب در انتهای خیابان خیام شمالی جای گرفته است. پس از آن پارک آبی ایرانیان در بلوار حجاب ساخته شد و در نهایت سرزمین موج‌های خروشان در ابتدای جادهی شاندیز بنا شد. اگر تمایل به حضور در پارک‌های آبی دارید، می‌توانید با مراجعه به سایت هر پارک، بلیط آن را با تخفیف‌های ویژه تهیه کنید و سپس برای مراجعه به پارک آبی برنامه‌ریزی کنید.
پارک های داخل شهر
داخل شهر مشهد پارک بزرگ ملت واقع در میدان آزادی و پارک کوهسنگی در کنار میدان تلوزیون، می‌تواند مکان‌های مناسبی برای تفریح و لذت بردن از طبیعت باشد. شهربازی بزرگ پارک ملت نیز ساعاتی پر از هیجان را برایتان به ارمغان می‌آورد. در حاشیه شهر، باغ وکیل‌آباد با تنوع مناسب و مناظری چشم نواز انتخاب خوبی است. در کنار باغ، باغ وحش وکیل‌آباد قرار دارد که لحظات مفرحی را برای زائران فراهم می‌کند.